Zelemina

Artoa (Zea mays) Euskal Herrira iritsi zenean, horrek benetkao iraultza eragin zuen euskal nekazaritzan XVI. mendetik aurrera, eta batez ere XVII. mendean. Arto-landaketei esker, ordura arte laborantzarako gutxi erabiltzen ziren lurrak eta lur galduak erailtzen hasi ziren; esate baterako, gure mendietan oso aspaldikoak diren sarobeak edo kortak. Arto-alntze honek populazioa elikatzea ahalbidetu zuen, eta horrenbestez orduteik aurrera populazioa gehitzea eta hedatzea. horrek hainbat ondorio ekonomiko eta sozial izan zituen garai hartako euskal landan-gizartean: aldaketak pupulazioaren mugimenduetan, legerian, ohiko etxebizitzan, elikaduran, hizkuntzan, kulturan...

Artoa sartu zenetik, euskal landa-ekonomiak zeral hau ardatz hartu eta zati handi batean horren inguruan garatu zen; izan ere, euskaraz izendatzeko erabiltzen dugun hitza, "artoa", aurretik artatxikia (Panicum miliaceum) izendatzeko erabiltzen zen -artatikia ere landa-ekonomiaren beste zutabe bat izan zen- eta nolabait galdu egin zuen izena (edo txikiago gelditu) artoaren alde.

Zelemin bat arto

Javier Telleria, Zestogain baserria, Elgeta